Bài giảng: Quê Hương – Cô Phạm Lan Anh (GV )
Đề bài: Phân tích bài thơ Quê hương của Tế Hanh
Đỗ Trung Quân từng viết:
Quê hương là chùm khế ngọt
Cho em leo hái mỗi ngày
Quê hương là đường đến trường
Em về đầy bướm vàng bay
Tiếng quê hương ngọt ngào, rất đỗi thiêng liêng đối với mỗi chúng ta. Đó là nơi chúng ta sinh ra, lớn lên và trưởng thành. Đối với Tế Hanh cũng vậy, một người vừa lớn lên đã rời xa quê hương, trong anh là nỗi nhớ da diết, nhức nhối về nơi chôn rau cắt rốn. Đây chính là nguồn cảm hứng giúp ông sáng tác bài thơ Quê hương.
Bài thơ mở đầu bằng nhan đề thật tự nhiên, chân thành và giản dị: Làng tôi ở là dân chài/ Nước bao bọc nửa ngày đường ra biển. Sau câu thơ mở đầu ấy, Tế Hanh hồi tưởng về quá khứ, một quá khứ thật tươi đẹp, trong lành. Không gian mở vô cùng khoáng đạt, rộng rãi với bầu trời trong xanh, nắng mai hồng, không gian như được bao phủ bởi một lớp màu vừa huyền ảo vừa ấm áp. Và trong không gian đó, những người dân lao động cần thực hiện cuộc chinh phục biển cả của mình.
Thanh niên đi thuyền đánh cá
Thuyền nhẹ như ngựa
Phăng mái chèo, mạnh vượt sức vươn
Các chàng trai khỏe mạnh, tràn đầy hứng khởi, thích làm việc trên đường. Hòa chung trong không khí chung đó, đoàn thuyền có vẻ phấn chấn hẳn lên, họ lao như ngựa, lướt trên sóng nước, băng qua sông. Có thể thấy đây là một chuyến ra khơi thuận lợi và thú vị khi có sự hòa hợp hài hòa giữa cả con người và thiên nhiên. Việc kể và tả rất thực trên nên là một hình ảnh thơ đẹp, đầy tính biểu tượng:
Cánh buồm to như hồn làng
Vươn thân trắng bao la gom gió.
Cánh buồm vốn là vật hữu hình, nhưng trong con mắt Tế Hanh, nó đã được trừu tượng hóa, biến thành một mảnh hồn làng, thành biểu tượng cho người dân chài. Những cánh buồm ra khơi mang khí thế hào hùng, mạnh mẽ, đó là nhịp sống, nhịp thở của quê hương. Chính vì vậy thân trắng muốt còn là biểu tượng cho sức sống mạnh mẽ, dồi dào của người dân nơi đây. Từ đó, cánh buồm mang ý nghĩa biểu tượng sâu sắc và cao đẹp.
Cảnh đoàn thuyền ra khơi náo nức, không khí rộn ràng vui tươi khi ra khơi. Tiếng xôn xao ấy không phải báo hiệu một chuyến ra khơi thất bại mà là một chuyến ra khơi bội thu, người người tấp nập đón thuyền về, lòng hân hoan tạ ơn trời đất: “Nhờ trời yên biển lặng thuyền đầy cá/ Cá tươi thân bạc”. Tác giả không đi miêu tả một gương mặt hay một chân dung cụ thể nào mà là của tất cả mọi người. Không khí rộn ràng, vui tươi và có cả sự nhẹ nhõm, thỏa mãn, nhờ ơn trời biển đã mang đến cho họ cuộc sống ấm no, hạnh phúc.
Trong khung cảnh vô cùng yên bình ấy, chân dung những người con của biển lại hiện ra:
Người chài lưới da rám nắng dám nắng
Toàn thân thở hương xa xăm
Con thuyền mỏi trở về năm tháng
Nghe muối thấm vào da thịt
Làn da rám nắng là minh chứng đầy đủ cho cuộc sống mưu sinh vất vả, ngày ngày đối mặt với gió biển. Nhưng chính điều đó lại làm nên sự mạnh mẽ, rắn rỏi của con người nơi đây. Sống và làm việc với biển, vị mặn của biển và gió đã thấm và hòa trong cơ thể và hơi thở của người dân nơi đây. Và họ là con của thần biển. Con thuyền sau hai chặng đường gian khổ như một chú ngựa dũng mãnh vung mái chèo mạnh mẽ giờ nằm yên lặng nghe chất muối từ từ len lỏi trong vỏ. Đoạn thơ thể hiện tình yêu quê hương, sự gắn bó sâu nặng của tác giả với vạn vật nơi đây. Bởi chỉ những người thực sự gắn bó mới cảm nhận được sự mệt mỏi rã rời đang ngấm dần vào thân những con thuyền.
Đoạn thơ kết thúc trong nỗi niềm day dứt với những hiện tượng rất quen thuộc, gần gũi: con cá bạc, cánh buồm vôi,…. Đặc biệt là hương vị biển quê hương rất riêng “mặn nồng mùi”.
Quê hương là tác phẩm tiêu biểu cho hồn thơ nhẹ nhàng, đằm thắm, thiết tha của Tế Hanh. Bằng ngôn ngữ trong sáng, giàu cảm xúc, hình ảnh thơ sinh động, ông đã tái hiện đầy đủ vẻ đẹp của quê hương, đất nước Việt Nam. Qua bài thơ, tác giả đã bày tỏ và khẳng định tình yêu quê hương tha thiết, sâu nặng của tác giả.
Xem thêm các bài văn mẫu thuyết minh, phân tích, lập kế hoạch tác phẩm lớp 8:
Mục Lục Văn Mẫu | Ngữ văn hay lớp 8 theo từng phần:
que-huong.jsp
Các bài văn lớp 8 khác