Đề bài: Phân tích tác phẩm Ai đã đặt tên cho dòng sông của Hoàng Phủ Ngọc Tường
Bài giảng Ai đã đặt tên cho dòng sông (phần 1) – Cô Nguyễn Ngọc Anh (giáo viên )
Có lẽ mỗi khi nhắc đến Hoàng Phủ Ngọc Tường không ai không nghĩ đến cuốn tự truyện nổi tiếng “Ai đã đặt tên cho dòng sông” của ông. Mỗi nhà văn có một thể tạng khác nhau, một khuynh hướng khác nhau và Hoàng Phủ Ngọc Tường thực sự nổi bật về mặt sáng tác. Các tác phẩm của ông luôn giàu trí tuệ nhưng vẫn thấm đẫm chất trữ tình.
Trước cái tên “Ai đã đặt tên cho dòng sông?” Bài ký này còn có một tên gọi khác là “Hương, tôi là bạn”. Phải chăng đây là cách cảm nhận riêng của tác giả về sông Hương và cố đô Huế? Đó là tình cảm sâu nặng và sự gắn bó tha thiết của ông với nơi này. Chính vì tình yêu sâu nặng với thiên nhiên và con người nơi đây, sông Hương đã được các thi nhân chiêm ngưỡng và khám phá vẻ đẹp của nó ở nhiều phương diện vô cùng đa dạng và phong phú.
Trước hết, vẻ đẹp của sông Hương thể hiện ở cảnh sắc thiên nhiên. Cũng như bao dòng sông khác trên thế giới, sông Hương cũng được hình thành và nằm trong lòng một thành phố cổ kính và thơ mộng. Nhưng điều đặc biệt hơn là sông Hương chỉ thuộc một thành phố nên nói nó là người tình chung thủy của thành phố cũng không sai. Trước khi mang vẻ đẹp mộng mơ, tĩnh lặng ở kinh thành Huế, có một dòng sông Hương rất khác, một nội tâm rất tương phản được thể hiện trong rừng sâu. Dòng sông Hương như khúc ca của rừng già, chảy xiết bên dãy Trường Sơn hùng vĩ. Sông Hương như một cô gái giang hồ hoang dại nhưng cũng rất duyên dáng, say đắm với sắc đỏ rực của hoa đỗ quyên dài hàng km dọc hai bên bờ. Trước khi vào thành phố, sông Hương liên tục chuyển mình, chảy qua cánh đồng Châu Hóa với những vẻ đẹp khác nhau. Khi là mẹ hiền, khi lại biến hóa lung linh với màu nước “sáng xanh, trưa vàng, chiều tím”. Khi chảy qua các lăng tẩm của triều Nguyễn, sông Hương khoác lên mình một diện mạo khác – u uất hơn, trầm lắng hơn bao giờ hết. Ở mỗi đoạn, mỗi cảnh của sông Hương đều mang những vẻ đẹp đến nao lòng người, dù nghiêng nghiêng tinh nghịch, hay tĩnh lặng, tất cả đều toát lên vẻ đẹp trù phú của sông Hương. Nhưng tác giả không chỉ muốn nói đến vẻ đẹp của cảnh vật mà đâu đó người đọc vẫn có thể cảm nhận được tâm hồn và con người xứ Huế – người con gái nơi đây. Họ vừa dịu dàng, vừa sâu sắc, vừa có gì đó rất tình cảm nhưng cũng rất thủy chung. Chỉ là một nét vẽ thoáng qua nhưng với ngòi bút của mình, ông có thể cùng lúc làm được cả hai điều đó, tôn vinh vẻ đẹp của thiên nhiên và con người nơi đây.
Ở một góc độ khác, sông Hương lại hiện ra với vẻ kiêu sa, hào hùng của một dòng sông lịch sử. Vào thời Đại Việt, con sông này có tên là Linh Giang, nó đã làm tròn nhiệm vụ lịch sử là trấn giữ, bảo vệ biên cương của đất nước. Thế kỷ XVIII, kinh thành Phú Xuân với người anh hùng Nguyễn Huệ cùng hàng loạt biến cố lịch sử, dòng sông Hương chính là chứng nhân lịch sử ghi lại toàn bộ hành trình lịch sử oanh liệt. Đẹp nhất là vào ngày mùa thu lịch sử, non sông rợp bóng cờ đỏ sao vàng, chứng kiến nhân dân ta ấm no, chấm dứt những năm tháng nô lệ lầm than… Và hàng nghìn hàng vạn biến cố. sự kiện lịch sử khác. Đến nay, sông Hương vẫn lặng lẽ như thế, lặng lẽ chứng kiến sự đổi thay máu thịt của đất nước.
Bằng con mắt rất thơ, ông đã nhìn thấy ở sông Hương một vẻ đẹp rất khác. Mỗi nhà thơ khi đến với sông Hương đều bị nó mê hoặc, say đắm và Hoàng Phủ Ngọc Tường cũng không phải là một ngoại lệ. Nhớ đến hình ảnh “người tài nữ đánh đàn đêm khuya”, ông chợt nghĩ đến Nguyễn Du và những khúc ca đã theo suốt cuộc đời người con gái tài hoa mà bạc mệnh – Thúy Kiều. Nhưng có lẽ điều ông muốn nhấn mạnh ở đây là sự tương đồng giữa cảnh và người trong thơ Nguyễn Du với đôi bờ sông Hương. Dòng sông bỗng quay ngược về trấn Bao Vinh như nàng Kiều đang yêu, đau khổ nhưng không nỡ buông tay. Người ta bắt gặp một bức chân dung sông Hương rất khác: “Từ màu trong xanh thường ngày bỗng đổi màu “sông trắng – lá xanh” trong cái nhìn tinh tế của Tản Đà”, “từ mơ màng của nó bỗng trở nên hùng vĩ như “ gươm dựng trời xanh” trong khí phách của CBQ. “Từ nỗi ưu tư xa xưa với bóng chiều trong thơ Bà Huyện Thanh Quan bỗng trở thành sức mạnh vực dậy tâm hồn trong thơ Tố Hữu”.
Với vốn kiến thức phong phú, Hoàng Phủ Ngọc Tường đã đem đến cho người đọc một cái nhìn toàn diện về sông Hương về mọi mặt: văn hóa, lịch sử, địa lý… Nhưng hơn hết, đằng sau những dòng chữ ấy, ta còn cảm nhận được tình yêu Huế, tình yêu chân thành của ông. cho sông Hương. Đồng thời qua bút kí này ta cũng thấy rõ hơn tài năng nghệ thuật bậc thầy của ông.
Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 luyện thi THPT Quốc gia:
ai-da-dat-ten-cho-dong-song.jsp
Các bộ đề lớp 12 khác