Đề: Bình giảng bài thơ “Hương núi cảnh hát” của Chu Mạnh Chinh
Chu Mạnh Trinh là một người tài hoa, ông thông thạo khoa thi họa, lại giỏi kiến trúc mỹ thuật và đặc biệt đam mê phong cảnh đẹp. Nhà thơ Xuân Diệu đã xếp Chu Mạnh Trinh vào hàng bậc kỳ tài của nền văn học Việt Nam hiện đại. Hương Sơn Ca Cảnh là tác phẩm được ông viết khi đứng ra trông coi, tôn tạo khu di tích quần thể danh thắng Hương Sơn. Hương Sơn là một danh thắng thuộc huyện Mỹ Đức, Hà Tây. Bài thơ được viết theo thể hát nói, giàu nhạc tính nói về danh thắng Hương Sơn, cảnh sắc vô cùng tươi đẹp và thơ mộng.
Có rất nhiều bài thơ viết về Hương Sơn nhưng bài “Hương Sơn Cảnh Ca” của Chu Mạnh Trinh được coi là một kiệt tác. Bài thơ được viết theo thể nói làm nổi bật vẻ đẹp hoang sơ hùng vĩ của đất trời. Khổ thơ đầu là cảnh vật dần lọt vào mắt du khách khi nhìn từ xa. Câu đầu tiên cũng là câu ngắn nhất của bài thơ:
“Bướm trời”
Từ xa, khung cảnh Hương Sơn dần thu vào mắt du khách, vừa thực vừa ảo, ta như bước vào thế giới bồng lai, nơi tâm hồn được bay bổng cùng thiên nhiên. Đó là thế giới cảnh phật. Đây không phải là thế giới của các nhà sư, phật tử như ở chùa Bái Đính hay trong truyện Tây Du Ký của Tôn Ngộ Không, mà là thế giới của Đức Phật. Ta như cảm nhận được một sự bình yên lắng đọng, một cảm giác thân thuộc với thiên nhiên tràn ngập khi nhìn nơi đây từ xa trong sương khói nửa mộng nửa thực. Phần mở đầu của bài thơ chỉ có bốn dòng nhưng đã xác định được chủ đề chính của bài thơ. Từ đây, nhà thơ sẽ viết nên những vần thơ cảm hứng, hương thiền độc đáo. Sau cái nhìn bao quát ấy, cảnh sắc xứ hương dần hiện ra dưới ngòi bút điêu luyện của nhà thơ.
“Kìa non nước, non nước, mây trời”.
Đọc đến đây, tôi có cảm giác như ai đó đang thúc giục tôi phải nhanh chân đi tìm về cảnh đẹp nơi đây. Nhịp thơ nhanh thể hiện cảm giác hối hả, hối hả của tác giả khi khung cảnh xóm núi dần hiện ra. Cảnh sắc làng quê đã được nhà thơ đan xen vào nhau khiến cho vẻ đẹp nơi đây như trải dài ra tận núi non, mây trời. Khung cảnh hùng vĩ với núi và mây là vẻ đẹp độc đáo của bầu trời. Du khách thích thú tự hỏi đây có phải là đệ nhất động đầy tự hào và thích thú không. Những câu thơ sau là dẫn chứng cho lời khẳng định bầu trời ở câu thơ đầu.
“Thỏ rừng mai chim dâng trái
Nuốt tổ nghe kinh
Thỉnh thoảng có tiếng chuông bên tai
Đường Hải khách giật mình trong mộng”
Rừng mơ và Khe Yên là hai thắng cảnh nổi tiếng của Hương Sơn. Chim “gọi thỏ về nhai mổ mai vàng “chim dâng trái cây” Cá bơi trong tổ “nghe kinh” Hình ảnh ẩn dụ với dòng âm thanh gợi mùi thiền. Nếu không hiểu mà nghe kinh, phải chăng ta đã lạc vào chốn bồng lai tiên cảnh chỉ có đạo nghĩa và những điều tốt đẹp mà con người dành cho nhau mà không tranh giành, cảnh nào chim cúng cá được nghe kinh và người lạc vào đây nghe tiếng kinh ngạc của ngọc bích bên tai. Hương núi thoang thoảng đến nỗi cả người, chim và cá như thoát khỏi trần gian. Bài thơ cho ta nhiều thích thú với nhạc điệu du dương, âm điệu trầm bổng của bài thơ , Chu Mạnh Trinh không chỉ tạo ra vần điệu nhịp nhàng khi miêu tả về cảnh chim cá nơi đây mà còn thể hiện được cái hồn của phong cảnh Hương Sơn Nam Thiên Đệ Nhất Động.
“Này suối Giải Oan, này chùa Cửa Võng
Này Phật Tích am, đây là động Tuyết Quỳnh
Hương Sơn có rất nhiều danh lam thắng cảnh, nhưng Chu Mạnh Trinh chỉ nhắc đến bốn danh thắng là suối Giải Oan, chùa Võng và động Tuyết Quỳnh, nhà thơ chỉ kể mà không tả như muốn gây tò mò trong mắt người dân. Mời bạn đọc cùng đến đây để thưởng ngoạn cảnh đẹp núi rừng và tìm hiểu về cõi thiền qua việc tác giả nhắc đến những địa danh “Phật giáo”. Ta như được hòa nhập với nhà thơ trong khung cảnh do Bụt đưa đến. Nhiều suy nghĩ tốt đẹp trong ta khiến chúng ta muốn một lần được đến thăm Hương Sơn.
Tiếp nối ý thơ, tác giả đưa người đọc đi từ ngạc nhiên này đến ngạc nhiên khác khi miêu tả cảnh núi non được bộc lộ ngày càng gần, càng chi tiết.
“Tra xem ai vẽ đẹp
Đá óng ánh như gấm
Khám phá một hang động của bóng trăng
Đường gập ghềnh khúc thang mây”
Nghệ thuật so sánh đá óng ánh với dệt gấm nhằm thể hiện niềm tự hào của nhà thơ về đất nước và con người Việt Nam. Các từ “sâu”, “gập ghềnh” gợi tả sự cheo leo của các hang động và đây dường như là chướng ngại vật mà tạo hóa cố tình tạo ra để con người vượt qua mới có thể chiêm ngưỡng hết. tất cả những điều tuyệt vời ở đây. Cuộc rút lui đã làm nổi bật chiều sâu của những hang động, những sườn núi gập ghềnh và những đám mây cao vút. Với những câu thơ này, du khách như đặt bước chân cuối cùng về Hương Sơn
Tiếng chày, tiếng chuông Hương Sơn đánh thức người đưa tiễn vào giấc mộng, rồi cuộc hành hương đến đây cũng chấm dứt.
“Tụng Nam Mô Niệm Phật,
Cửa từ bi và công đức sao chặt được?
Càng nhìn phong cảnh, tôi càng yêu thích nó.”
Khổ thơ kết thúc là nơi tập trung thể hiện tư tưởng và cảm hứng sáng tác, tình yêu quê hương đất nước, niềm tự hào dân tộc của nhà thơ. Đồng thời cũng nhắc nhở tất cả mọi người phải cùng có trách nhiệm làm đẹp cho đất nước. Bài thơ dùng từ tượng hình, giọng thơ nhẹ nhàng, sử dụng nhiều kiểu câu khác nhau, ngữ điệu tự do phù hợp với tư tưởng phóng khoáng. Bài ca dao là sự giàu giá trị nhân văn cao đẹp trong thế giới tinh thần của nhà thơ. Tình yêu cảnh đẹp của tác giả có quan hệ mật thiết với tình yêu quê hương đất nước của tác giả.
Thơ Chu Mạnh Trinh đã làm giàu cho ca trù của dân tộc. Có đi trẩy hội chùa Hương chúng ta mới thấy hết vẻ đẹp của bài thơ ca khúc phong cảnh Hương Sơn.
Bằng ngòi bút tài hoa, tác giả đã miêu tả phong cảnh Hương Sơn thật đẹp, vẻ đẹp tự nhiên có suối, có hang, có mây trời, non nước, đầy chất thiền mà thoát tục. Yêu sơn thủy đến say lòng một tâm hồn thi sĩ tài hoa, tác giả đã phát hiện ra vẻ đẹp thanh tao độc đáo nơi đây. Sống hòa đồng, chân thành hơn sau khi đến đây là chia sẻ của nhiều du khách. Chính sự thiền định giữa đất trời của núi trầm hương đã tạo cho nơi đây một điều gì đó lạ lùng và huyền bí khiến mỗi du khách sau khi đặt chân đến đây đều muốn một lần nữa được đặt chân đến mảnh đất thiền này. Vì cảnh đẹp nơi đây là vô tận, là bao la nên tác giả không nói chi tiết về danh lam thắng cảnh mà chỉ nêu tên, có lẽ vì cảnh đẹp và kiến trúc ở đây không phải chỉ nói một hai câu. Rốt cuộc, đó là một chặng đường dài để tìm hiểu về thiên nhiên phong phú ở đây.
Xem thêm các bài văn mẫu về phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 11:
bai-ca-phong-canh-huong-son.jsp
Các bộ đề lớp 11 khác