Đề bài: Tục ngữ có câu:
“Phải không thầy”
Và “Học thầy không tày học bạn”
Hai câu tục ngữ này có mâu thuẫn nhau không? Điểm đúng cho mỗi câu là bao nhiêu? Hãy nhận xét và cho biết ý kiến của mình trong việc học thầy, bạn học thế nào cho đúng?
Kiến thức của nhân loại là vô tận, phải được các nhà khoa học nghiên cứu, thầy cô giảng dạy thì học sinh nhỏ tuổi mới tiếp thu được. Vai trò của người thầy trong nhà trường rất quan trọng, người thầy dẫn dắt, hướng dẫn để học sinh tiếp thu, suy nghĩ… Từ xa xưa, dân tộc ta cũng có chung quan điểm như vậy nên có câu tục ngữ:
Có nên không giáo viên của mình
Học ở trường chưa đủ, phải học thêm ngoài xã hội, với bạn bè để mở mang kiến thức cho nên có câu tục ngữ:
Học thầy không bằng học bạn
Ý kiến của nhân dân ta qua hai câu tục ngữ có gì mâu thuẫn, có gì chưa thỏa đáng? Chúng ta nên hiểu thế nào là học từ thầy và từ bạn?
Thực ra, xét cho cùng, hai câu tục ngữ này không mâu thuẫn với nhau vì đều nói về vai trò của người thầy đối với người học trò. Hai câu chỉ khác nhau về mức độ. Câu đầu coi người thầy có vai trò quyết định tuyệt đối đối với người học. Câu sau không phủ định hoàn toàn mà chỉ khuyên thêm về vai trò, tác dụng của việc học thầy rộng hơn là học bạn và học đời.
Hai câu tục ngữ đều có mặt phải và mặt trái, hay nói chính xác hơn là cả hai đều nhìn nhận vấn đề chưa thỏa đáng.
Nói “Không thầy đố mày làm nên” là đề cao vai trò của người thầy, kính trọng người thầy có vai trò to lớn đối với sự trưởng thành của người học trò. Đúng là người thầy có vai trò rất lớn trong sự thành bại, trong việc “làm nên” người học trò, nhưng đó không phải là người quyết định tất cả. Học sinh còn có sự cố gắng chủ quan, phải tự mình phấn đấu để lĩnh hội kiến thức, rèn luyện kỹ năng. Có những điều học được, đôi khi không phải do thầy dạy, mà còn do sự chấp nhận của bản thân trong cuộc sống, gia đình, bạn bè, v.v.
Nhờ sự hướng dẫn của giáo viên, nắm được kiến thức, học sinh còn liên tưởng, suy luận, mở rộng, nâng cao, sáng tạo…
Nói “Học thầy không tày học bạn” là có phần coi thường vai trò của người thầy, xem nhẹ vai trò của bạn bè trong quá trình học tập. Nếu nói bạn bè có vai trò giúp đỡ, hỗ trợ nhau học tập tốt hơn thì chúng ta dễ dàng chấp nhận, nhưng nói “không tốt” thì hơi quá. Hơn nữa, bạn bè chỉ có thể giúp nhau học tốt khi yêu thương nhau, cùng mục đích, cùng nhau phấn đấu vươn lên. Trong sự học của mỗi người, không phải lúc nào chúng ta cũng gặp được những người bạn tốt, những người luôn sẵn sàng chỉ dạy và giúp đỡ chúng ta một cách chân thành và vô tư. Vì vậy, xem nhẹ vai trò, tác dụng của người thầy, coi trọng việc học bạn, cho rằng ở mình hơn học thầy là không đúng.
Chúng ta cần đánh giá rõ hai câu tục ngữ để hiểu và thông cảm với lời người xưa. Xưa nay, người bình dân thường dùng lời lẽ ngắn gọn, súc tích để đúc kết kinh nghiệm sống và truyền đạt ý giáo huấn. Để rồi, họ thường có những phát biểu phiến diện, một chiều để khẳng định. Đó thường là cách mà một câu tục ngữ nói. Hơn nữa, trong xã hội xưa, câu tục ngữ mà chúng ta bàn ở đây không chỉ nhằm đề cập đến vấn đề giáo dục trong một nhà trường như trường học ngày nay. Nó có thể đề cập đến việc biết chữ, mà có lẽ chủ yếu là dạy nghề. Nếu nói đến học nghề và học nghề thì trong cả 2 câu đó phần đúng sẽ nhiều hơn. Chúng ta cũng cần biết rằng, cách dạy và học chữ ngày xưa không khác nhiều so với ngày nay. Ngày xưa cũng đau như chúng ta bây giờ. Xưa chỉ có một thầy (tục gọi là thầy Nho), thầy dạy đủ thứ, học trò có khi phải theo thầy cả đời cho đến khi thành tài, học từ chữ nghĩa. Đơn giản thứ nhất cho đến “Nhất tự vi sư, bán tự vi sư” (một chữ cũng là thầy, nửa chữ cũng là thầy). Trong dạy nghề (thợ mộc, thợ rèn, thợ hồ…) ban đầu giáo viên có thể chỉ dạy những kiến thức và thao tác cơ bản, còn hầu hết người học đều thành đạt và thành thạo nghề. Nghề là do quy trình nghiệp vụ và do người thợ hướng dẫn là chính. Hiểu được điều này, chắc chắn chúng ta sẽ đánh giá đúng hơn hai câu tục ngữ này.
Tuy nhiên, lời hay ý đẹp của người xưa là để chúng ta áp dụng vào hoàn cảnh ngày nay. Trong việc học ngày nay, chúng ta phải thấy rằng hai câu tục ngữ này rất đáng ghi nhớ. Nó bổ sung cho nhau những ý nghĩa để cùng nhau đạt tới chân lý. Nó cho chúng ta thấy hai nơi tốt nhất để học hỏi: từ giáo viên và từ bạn bè. “Thầy” là người có trình độ hiểu biết và khả năng sư phạm cao, còn học trò thì thực tế, cùng lứa tuổi, nói rộng ra là học trong xã hội. Hai câu tục ngữ chủ đề đều có giá trị.
Xem thêm các bài văn mẫu phân tích và lập dàn ý tác phẩm lớp 9:
Mục Lục Văn Mẫu | Văn học hay 9 theo từng phần:
Các bộ đề lớp 9 khác