Đề bài: Phân tích hình ảnh thiên nhiên và con người Việt Bắc trong đoạn thơ sau:
Tôi đã trở lại, bạn có nhớ tôi không
…
Ai nhớ chung tình câu hát ân tình.
Bài giảng: Việt Bắc: phần 2: Công việc – Cô Nguyễn Ngọc Anh (GV )
Việt Bắc là một bài thơ lục bát mang tầm vóc của một thiên anh hùng ca dài 150 câu với những cảm xúc dạt dào. Bài thơ ra đời vào tháng 10 năm 1954, ngày Hà Nội được giải phóng. Mười câu thơ dưới đây, từ câu 43 đến câu 52 trong bài thơ “Việt Bắc” đã được tập trung thể hiện bằng hình ảnh thiên nhiên và con người Việt Bắc.
“Ta về rồi, ngươi có nhớ ta không?
…
Ai nhớ chung tình câu hát ân tình”
Trong nỗi nhớ của nhà thơ, núi rừng Việt Bắc hiện lên với vẻ đẹp đa dạng, phong phú. Trong những thời gian, không gian khác nhau, trong những tiết trời khác nhau, núi rừng Việt Bắc được ví như những “bông hoa” lần lượt hiện ra. Đan xen trong cảnh sắc thiên nhiên tươi đẹp ấy, hình ảnh con người Việt Bắc mộc mạc, gần gũi hiện lên hài hòa với thiên nhiên, tạo nên sự liên kết rất riêng của Việt Bắc.
Bằng việc sử dụng thiên nhiên, màu sắc đặc trưng của từng mùa làm chất liệu, bốn mùa trong năm đã lần lượt đi qua với biết bao kỉ niệm, mỗi mùa lại mang một hương vị đặc trưng riêng.
Để xua đi cái lạnh của mùa đông nơi rừng xanh, tác giả đã nhớ đến những bông hoa chuối “đỏ tươi”. Những bông hoa chuối ấy như những ngọn đuốc thắp sáng cả cánh rừng Việt Bắc. Con dao của người đi nương phản chiếu ánh nắng thật gợi cảm.
“Rừng xanh hoa chuối đỏ tươi
Đèo cao dao thắt eo ánh nắng”
Màu xanh của núi rừng, màu đỏ tươi của hoa chuối, ánh sáng lấp lánh của mặt trời chiếu trên những con dao… đã làm nổi bật sức sống tiềm tàng và khả năng làm chủ thiên nhiên mãnh liệt của người dân Bắc Bộ. Không những thế, bằng cách miêu tả này Tố Hữu còn giúp cho bức tranh rừng Việt Bắc bỗng trở nên ấm áp lạ thường, mất đi vẻ hoang mang lạnh lẽo.
Mùa xuân, núi rừng Việt Bắc rợp sắc trắng hoa mơ, một màu trắng tinh khôi, dịu dàng bao trùm cả khu rừng. “Mơ nở trắng rừng” gợi hình ảnh hoa mơ phủ trắng khắp các cánh rừng Việt Bắc một màu trắng tinh khôi, mênh mông và bát ngát:
“Ngày xuân hoa nở trắng rừng
Nhớ người đan nón chuốt từng sợi chỉ”.
Mùa hè, núi rừng Việt Bắc sống động hơn nhiều, cùng với cảnh người đánh trống và tiếng ve kêu râm ran như bản nhạc rừng. Tiếng ve là âm thanh mà tác giả cảm nhận được với màu vàng tươi, sóng tràn cả rừng hổ phách. Từ “đổ” thể hiện sự thay đổi luân phiên về thời gian, cho người đọc cảm nhận được sự thay đổi giữa các mùa trong năm.
Câu thơ thứ hai là một câu thơ giàu thanh điệu, thanh điệu: có vần lưng: “cô gái” xen với “hái” với điệp ngữ M: măng – một mình. Đây là những vần tô họa nhạc, tạo nên một không gian nghệ thuật đẹp và vui nhộn. Tuy “cô gái hái măng một mình” không cảm thấy lẻ loi nhưng trong thơ Tố Hữu vẫn phảng phất sự trẻ trung, yêu đời.
Thu mình dưới ánh trăng thu trong veo mang đến vẻ thanh bình, trong trẻo cho vùng đất nơi đây. Người cán bộ đi về lại nhớ trăng Việt Bắc giữa rừng thu, trăng soi qua tán lá xanh, trăng mát màu hoa thanh bình thơ mộng. Đoạn thơ gợi lên một màu sắc êm đềm thơ mộng trong ánh trăng dịu hiền sau chín năm kháng chiến. Trong đêm trăng thanh bình rất thích hợp với những bản tình ca. Vì thế, kết thúc bài thơ là nỗi nhớ khúc hát:
“Rừng thu trăng soi hòa bình
Ai nhớ chung tình câu hát ân tình”
Cùng với đó, để tạo ra sự thay đổi về thời gian vào thời điểm chuyển mùa còn có họa tiết theo chiều dọc của thời gian. Buổi sáng khi “mộng trắng rừng”, trưa nắng vàng như mật, đêm trăng soi sáng cả rừng.
Vẫn giữ bức tranh đầy màu sắc ấy, hình ảnh con người Việt Bắc hiện lên làm cho bức tranh thêm hài hòa, sinh động. Bằng bút pháp một câu tả cảnh, một câu tả người, đã giúp con người và thiên nhiên hòa quyện vào nhau một cách hài hòa. Và đó là những người đang làm việc chăm chỉ. Những “con dao trong thắt lưng”, những “chiếc nón đan”, “một mình em hái măng” và đâu đó vang vọng tiếng hát của ai giữa núi rừng Bắc Bộ…
Bằng cách sử dụng những màu sắc rực rỡ nổi bật như: xanh, đỏ, vàng, trắng… từ câu thơ như đánh trúng vào cảm xúc của người đọc. Làm cho người ta cảm nhận được bức tranh tứ bình sinh động trong lời thơ. Thiên nhiên Việt Bắc trong thơ Tố Hữu thật hữu tình và đẹp một cách cổ điển. Những người được nhắc đến không phải là dân chài lưới, tiều, canh, tép mà là người đi rẫy, người đan nón, cô hái măng đang hát khúc tình chung thủy. Tất cả những đức tính tốt đẹp của con người Việt Bắc: Cần cù, làm chủ thiên nhiên và làm chủ cuộc sống lao động, kiên nhẫn, khéo léo, tài hoa, lạc quan, yêu đời, trung thành với cách mạng và kháng chiến.
Qua những câu thơ trên ta cảm nhận được vẻ đẹp mềm mại, giản dị của người dân Việt Bắc. Người dân nơi đây đối xử với nhau rất nghĩa tình, thủy chung với tấm lòng thủy chung “trước sau như một”.
Cùng với việc gợi nhớ hình ảnh con người, thiên nhiên, nhà thơ đã thể hiện tình cảm dịu dàng giữa ‘ta’ và ‘ta’. Mối tình mười lăm năm sẻ chia, sẻ chia đã ăn sâu vào tiềm thức của người đi để mỗi khi nhớ lại luôn bùi ngùi, xúc động. Nỗi nhớ tha thiết bồi hồi như ngấm sâu và cảnh vật, lòng người ùa về, nhờ mình mà nhớ mình. Tình yêu ấy thật sâu đậm, biết bao ân tình thuỷ chung. Năm tháng sẽ trôi qua, nhưng khúc ca về tình yêu chung thủy sẽ mãi như một vết son đỏ thắm in sâu vào lòng người.
Với giọng hát nhẹ nhàng, đằm thắm đã mang âm hưởng trữ tình ngọt ngào. Như một khúc dân ca ngọt ngào để lại trong lòng ta những cảm xúc sâu lắng, dịu dàng.
Bài thơ nói riêng, bài thơ Việt Bắc nói chung đã khơi dậy trong lòng người đọc tình yêu Việt Bắc và niềm tự hào về đất nước, con người Việt Nam. Đoạn thơ “đập mãi một nhịp tim” cho ta yêu, ta nhớ tình Việt Bắc, tình người kháng chiến.
Xem thêm các bài văn mẫu lớp 12 luyện thi THPT Quốc gia:
viet-bai-lam-van-so-3-lop-12.jsp
Các bộ đề lớp 12 khác